تفسیر آزمایش های خون | راهنمای جامع و حرفه‌ای برای بیماران

آزمایش های خون: تفسیر ساده برای همه

🔴 RBC – گلبول قرمز

نقش اصلی: گلبول‌های قرمز مسئول حمل اکسیژن به بافت‌ها هستند.

محدوده نرمال:

• مردان: 4.7 تا 6.1 میلیون در هر میکرولیتر

• زنان: 4.2 تا 5.4 میلیون در هر میکرولیتر

کاهش RBC (کم‌ خونی):
ممکن است به دلیل فقر آهن، خونریزی پنهان یا بیماری‌های مزمن رخ دهد.

افزایش RBC:
اغلب ناشی از کم‌آبی شدید، بیماری‌های ریوی مزمن یا زندگی در ارتفاعات است.

توصیه:
در صورت کاهش، مصرف مواد آهن‌دار (مانند گوشت قرمز، عدس) و بررسی خون‌ریزی‌های داخلی مهم است. در افزایش، بررسی عملکرد ریه و وضعیت آب بدن پیشنهاد می‌شود.

⚪ WBC – گلبول سفید

وظیفه اصلی: دفاع بدن در برابر عفونت‌ها

محدوده طبیعی: 4,500 تا 11,000 در هر میکرولیتر

افزایش WBC:
نشانه عفونت باکتریایی، التهاب یا استرس فیزیولوژیک است.

کاهش WBC:
ممکن است ناشی از ضعف سیستم ایمنی، عفونت‌های ویروسی یا مصرف برخی داروها باشد.

توصیه:
در صورت افزایش، پیگیری منبع احتمالی عفونت لازم است. کاهش شدید نیاز به بررسی ایمونولوژی و اجتناب از جمعیت‌های پرخطر دارد.

🟡 PLT – پلاکت خون

کارکرد: مشارکت در انعقاد خون و جلوگیری از خونریزی

محدوده نرمال: 150,000 تا 450,000 در هر میکرولیتر

کاهش پلاکت:
می‌تواند باعث خونریزی‌های خودبه‌خودی، کبودی و لثه‌خون‌ریزی شود.

افزایش پلاکت:
در التهاب مزمن یا اختلالات مغز استخوان دیده می‌شود.

توصیه:
در کاهش، از داروهای ضدانعقاد خودسرانه اجتناب کنید. در افزایش، بررسی مغز استخوان و رد بیماری‌های زمینه‌ای اهمیت دارد.

🩸 Hgb – هموگلوبین

نقش اصلی: انتقال اکسیژن توسط گلبول‌های قرمز

محدوده طبیعی:

• مردان: 13.8 تا 17.2 گرم در دسی‌لیتر

• زنان: 12.1 تا 15.1 گرم در دسی‌لیتر

کاهش Hgb:
علامت کلاسیک کم‌خونی و خستگی مفرط است.

افزایش Hgb:
می‌تواند به‌خاطر کم‌آبی بدن یا بیماری‌های تنفسی مزمن باشد.

توصیه:
کاهش هموگلوبین نیازمند مصرف آهن و ویتامین B12 است. در افزایش، هیدراته ماندن و بررسی مشکلات ریوی مهم است.

🧪 HbA1C – میانگین قند خون سه‌ ماهه

هدف: سنجش کنترل قند خون در درازمدت

محدوده نرمال: کمتر از 5.7٪
پیش‌دیابت: 5.7٪ تا 6.4٪
دیابت: 6.5٪ یا بیشتر

افزایش HbA1C:
نشانه کنترل ضعیف قند خون و خطر دیابت نوع 2 است.

توصیه:
رژیم غذایی کم‌قند، فعالیت بدنی منظم و مشاوره تغذیه‌ای توصیه می‌شود.

🔍 Hct – هماتوکریت

نقش: نسبت حجم گلبول‌های قرمز به کل خون

محدوده نرمال:

• مردان: 40 تا 54٪

• زنان: 36 تا 48٪

کاهش Hct:
نشانگر کم‌خونی، خونریزی یا کمبود آهن است.

توصیه:
ارزیابی همزمان با Hgb و RBC برای تعیین علت کم‌خونی توصیه می‌شود.

⚖️ MCV – میانگین حجم گلبول قرمز

محدوده نرمال: 80 تا 100 فمتولیتر

MCV پایین:
نشانه‌ای از کم‌خونی فقر آهن یا تالاسمی است.

MCV بالا:
ممکن است به کمبود ویتامین B12 یا اسیدفولیک اشاره کند.

توصیه:
ارزیابی تغذیه، مکمل‌یابی مناسب و بررسی مشکلات جذب روده‌ای اهمیت دارد.

🎯 MCH و MCHC

MCH: میزان هموگلوبین در هر گلبول
MCHC: غلظت هموگلوبین در گلبول قرمز

محدوده طبیعی:

• MCH: 27 تا 33 پیکوگرم

• MCHC: 32 تا 36 گرم در دسی‌لیتر

کاهش هر دو:
نشانه کم‌خونی میکروسیتیک است.

افزایش MCH/MCHC:
در شرایط خاص مانند اسفروسیتوز دیده می‌شود.

توصیه:
بررسی هم‌زمان با MCV برای نوع کم‌خونی بسیار کلیدی است.

🧬 TSH، T3، T4 – عملکرد تیروئید

TSH بالا: نشانه کم‌کاری تیروئید
TSH پایین: نشانه پرکاری تیروئید

T3 و T4: هورمون‌های اصلی تیروئید برای تنظیم متابولیسم بدن

توصیه:
در اختلال تیروئید، حتماً پیگیری منظم با پزشک غدد و بررسی علائم مثل خستگی، تعریق، تپش قلب و ریزش مو الزامی است.

🧯 کلسی‌ تونین

نقش: مارکر تخصصی بررسی سرطان تیروئید (مدولاری)

افزایش: می‌تواند نشانه شروع یا گسترش تومور تیروئید باشد.

توصیه:
اندازه‌گیری کلسی‌تونین در افراد با سابقه خانوادگی سرطان تیروئید یا توده گردنی مشکوک ضروری است.

🧪 کراتینین و GFR – عملکرد کلیه

کراتینین نرمال:

• مردان: 0.7 تا 1.3 mg/dL

• زنان: 0.6 تا 1.1 mg/dL

GFR نرمال: بالای 90 میلی‌لیتر در دقیقه

GFR پایین:
علامت نارسایی کلیه، حتی در مراحل اولیه

توصیه:
کاهش GFR نیازمند محدودیت مصرف نمک، کنترل فشار خون و قند خون و پرهیز از داروهای آسیب‌رسان به کلیه است.

💧 BUN

افزایش = مشکل کلیه یا افزایش تجزیه پروتئین

آزمایش BUN چیست؟

BUN یکی از مهم‌ترین فاکتورهای خون برای ارزیابی عملکرد کلیه‌هاست. این آزمایش میزان نیتروژن موجود در خون را که از تجزیه پروتئین‌ها به دست می‌آید، اندازه‌گیری می‌کند. اوره ماده‌ای زائد است که پس از شکستن پروتئین در کبد تولید شده و از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود.

✅ مقدار نرمال BUN

• محدوده نرمال برای بزرگسالان:
  بین ۷ تا ۲۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL)

🔻 کاهش BUN نشانه چیست؟

مقادیر پایین‌تر از نرمال می‌تواند به دلایل زیر باشد:

• بیماری شدید کبدی: چون اوره در کبد ساخته می‌شود، در صورت نارسایی کبد، سطح BUN کاهش می‌یابد.

• سوءتغذیه یا رژیم کم‌پروتئین: در صورت مصرف ناکافی پروتئین، مواد اولیه تولید اوره کاهش می‌یابد.

• احتباس مایعات: مثل آنچه در بارداری یا نارسایی قلبی دیده می‌شود.

🔺 افزایش BUN نشانه چیست؟

بالا بودن سطح BUN می‌تواند نشانه‌ای از موارد زیر باشد:

• نارسایی کلیه یا آسیب کلیوی

• دهیدراتاسیون (کم‌آبی شدید بدن)

• خونریزی داخلی (مخصوصاً گوارشی)

• افزایش مصرف پروتئین

• مصرف برخی داروها مانند دیورتیک‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها، یا شیمی‌درمانی

🩺 چه زمانی آزمایش BUN تجویز می‌شود؟

• در بررسی‌های کلی عملکرد کلیه

• برای پیگیری بیماری‌های مزمن کلیوی

• در موارد مشکوک به دهیدراتاسیون یا خونریزی داخلی

• قبل از برخی جراحی‌ها همراه با تست‌های دیگر مانند کراتینین و GFR

📌 نکته مهم:

برای تفسیر دقیق آزمایش BUN، بهتر است آن را همراه با سطح کراتینین خون و نسبت BUN/Creatinine در نظر گرفت.

🩹 پیشنهاد ما:

اگر سطح BUN شما خارج از محدوده نرمال بود، می‌توانید با کلیک روی لینک‌های زیر:

🧈 Chol, LDL, TG

کلسترول کلی، کلسترول بد، تری‌گلیسیرید

• Chol (کلسترول کل): زیر 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر نرمال است. افزایش آن ریسک بیماری قلبی را بالا می‌برد.

• LDL (کلسترول بد): باید زیر 100 mg/dL باشد. افزایشش با سکته و آترواسکلروز مرتبط است.

• TG (تری‌گلیسیرید): نرمال زیر 150 است. بالا بودنش می‌تواند علامت سندرم متابولیک باشد.