کبد

کبد چرب چیست؟

کبد چرب در واقع رسوب سلول های چربی در سلول های کبدی است که سه مرحله دارد.

در مرحله اول رسوب ها بدون التهاب است در مرحله دوم رسوب های چربی با التهاب همراه است و مرحله سوم سیروز یا نارسایی کبد می باشد.

در واقع دو نوع کبد چرب وجود دارد: 1.کبد چرب الکلی که در اثر مصرف بیش از حد الکل ایجاد می شود. 2.کبد چرب غیرالکلی که در اثر چاقی، عدم تحرک و … به وجود می آید.

کبد چگونه چرب میشود؟

اگر مقدار زیادی چربی در بافت کبد تجمع پیدا کند، کبد چرب می شود و اگر در مراحل اولیه درمان نشود می تواند فرد را دچار مشکل کند.

کبد بزرگترین غده در بدن بوده که این بافت وظایف زیادی برعهده دارد مانند: کمک به هضم غذا، سم زدایی و …

آیا مصرف آب سرد باعث ایجاد کبد چرب می شود؟

خیر، این یک تصور غلط است و مصرف آب سرد باعث چرب شدن کبد نمی شود. زمانی که آب وارد دهان می شود از مری و بافت ها عبود می کند و با بدن هم دما می شود.

کبد چرب به دلیل عوامل مختلفی مانند رژیم غذایی نامناسب (مصرف زیاد چربی‌های اشباع و قندها)، سبک زندگی کم‌تحرک، چاقی، دیابت و مصرف الکل ایجاد می‌شود. هیچ تحقیق علمی معتبری نشان نداده است که نوشیدن آب سرد تأثیری در ایجاد یا تشدید کبد چرب داشته باشد.

برخی افراد معتقدند که آب سرد ممکن است باعث کند شدن هضم غذا شود، اما این ادعا از نظر علمی ثابت نشده است. در واقع، مصرف کافی آب (چه گرم و چه سرد) به سم‌زدایی کبد و بهبود عملکرد آن کمک می‌کند.

چگونه میتوان کبد چرب را تشخیص داد؟

در اولین مرحله، پزشک سوابق پزشکی و علائم فرد را بررسی می‌کند. اگر فرد اضافه‌وزن داشته باشد، به دیابت یا کلسترول بالا مبتلا باشد، یا سبک زندگی کم‌ تحرکی داشته باشد، احتمال کبد چرب بیشتر خواهد بود. برخی از علائم این بیماری در مراحل پیشرفته شامل خستگی، احساس ناراحتی در قسمت راست بالای شکم، نفخ و در موارد شدید، زرد شدن پوست و چشم‌ها است.

پس از بررسی علائم، پزشک معمولاً آزمایش خون را تجویز می‌کند. این آزمایش‌ها سطح آنزیم‌های کبدی (مانند ALT و AST) را اندازه‌گیری می‌کنند. اگر مقدار این آنزیم‌ها بالا باشد، ممکن است نشان‌دهنده آسیب کبدی یا تجمع چربی در کبد باشد. آزمایش‌های دیگری مانند بررسی سطح قند خون و چربی خون نیز انجام می‌شود، زیرا دیابت و چربی خون بالا می‌توانند با کبد چرب مرتبط باشند.

در مرحله بعد، برای تأیید تشخیص، پزشک سونوگرافی کبد را تجویز می‌کند. سونوگرافی یکی از رایج‌ترین روش‌های تصویربرداری است که نشان می‌دهد آیا چربی اضافی در کبد تجمع یافته است یا نه. در برخی موارد، از روش‌های تصویربرداری پیشرفته‌تر مانند الاستوگرافی (FibroScan)، سی‌تی‌اسکن (CT) یا ام‌آر‌آی (MRI) برای بررسی میزان آسیب و التهاب کبد استفاده می‌شود.

در موارد نادر و زمانی که پزشک به التهاب شدید یا فیبروز (آسیب بافتی) مشکوک باشد، ممکن است بیوپسی کبد را توصیه کند. در این روش، نمونه کوچکی از بافت کبد برداشته شده و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.

تشخیص کبد چرب معمولاً از طریق آزمایش خون و سونوگرافی انجام می‌شود.

 

چگونه کبد سالمی داشته باشیم؟

• رژیم غذایی سالم: مصرف غذاهای حاوی فیبر، پروتئین های کم چرب و چربی های سالم
• مصرف آب کافی: هیدراته ماندن به عملکرد بدن کمک میکند.
• کاهش مصرف الکل و داروهای غیر ضروری: این مواد میتواند به سلول های کبد آسیب برساند.
• ورزش منظم: فعالیت بدنی به متابولیسم چربی و کاهش استرس کبد کمک میکند.
• کنترل وزن: چاقی یکی از عوامل مهم ایجاد کبد چرب است.
• واکسیناسیون: واکسن های هپاتیت Bو A میتواد از ابتلا به این بیماری جلوگیری کند.

کم کردن وزن غیر اصولی تاثیر مستقیم برکبد چرب می گذارد؟

مطالعات نشان می دهد که کاهش وزن تا حدود 10 درصد اثر بسیار مطلوبی در جهت بهبود کبد دارد، باید تاکید کنیم که کاهش وزنی که برای کبد چرب در نظر گرفته می شود باید یک کاهش وزن کاملا نرمال و اصولی باشد (حدود 2 تا 4 کیلو در ماه). کاهش وزن های غیراصولی و ناگهانی ممکن است سبب تشدید وضعیت کبد شود.

• افزایش التهاب کبد: در رژیم های بسیار کم کاری، بدن دچاراسترس متابولی شده است و این وضعیت می تواند التهاب کبد را تشدید کند.
•  افزایش آزاد شدن چربی‌ها در خون: کاهش وزن سریع باعث تجزیه شدید چربی‌های بدن می‌شود که مقدار زیادی اسید چرب آزاد شده و مستقیماً به کبد می‌رسد. این موضوع می‌تواند وضعیت کبد چرب را بدتر کند.
• کاهش قدرت سم‌زدایی کبد: دریافت ناکافی مواد مغذی مانند پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها باعث کاهش عملکرد طبیعی کبد و جمع شدن سم در بدن می‌شود.

دو مورد حیاتی در رابطه با کبد چرب:

اکثر افرادی که کبد چرب دارند کمبود ویتامین دی هم دارند لازم است درصورتی که به کبد چرب دچار هستید از نظر کافی بودن ویتامین دی در بدن نیز بررسی شوید.

درصورتی که کبد چرب دارید مصرف الکل را قطع کنید.

مواد غذایی که برای بهبود کبد چرب مفید هستند؟

کبد چرب زمانی اتفاق می‌افتد که چربی اضافی در سلول‌های کبد تجمع پیدا کند و در صورت عدم کنترل، ممکن است به مشکلات جدی‌تر مانند التهاب و آسیب کبدی منجر شود. تغییر در رژیم غذایی یکی از بهترین راه‌های کنترل و بهبود این وضعیت است. در ادامه، برخی از مواد غذایی مفید برای کبد چرب معرفی شده‌اند:

•  سبزیجات برگ سبز: اسفناج، کلم بروکلی، کلم پیچ و جعفری به کاهش تجمع چربی در کبد کمک می‌کنند.

•  چای سبز: سرشار از آنتی‌اکسیدان‌هایی به نام “کاتچین” است که از کبد محافظت کرده و چربی‌های اضافی را کاهش می‌دهد.

•  قهوه (به میزان متعادل): مصرف متعادل قهوه می‌تواند آنزیم‌های کبدی را تنظیم کرده و التهاب را کاهش دهد.

• سیر و پیاز: ترکیبات گوگردی موجود در سیر و پیاز به سم‌زدایی و کاهش چربی کبد کمک می‌کنند.

• چربی‌های سالم (امگا ۳): ماهی‌های چرب (سالمون، ساردین، تن)، گردو و دانه چیا به کاهش التهاب و بهبود عملکرد کبد کمک می‌کنند.

• غلات کامل: جو دوسر، برنج قهوه‌ای و نان سبوس‌دار باعث کنترل قند خون و کاهش چربی‌های ذخیره‌شده در کبد می‌شوند.

• آووکادو: سرشار از چربی‌های سالم و آنتی‌اکسیدان است که به ترمیم سلول‌های کبد کمک می‌کند.

• لیمو و مرکبات: ویتامین C موجود در مرکبات به سم‌زدایی و تقویت عملکرد کبد کمک می‌کند.

• زردچوبه: دارای ترکیب “کورکومین” است که التهاب را کاهش داده و چربی‌های مضر را تجزیه می‌کند.

•  سرکه سیب (به مقدار کم): ممکن است به کاهش چربی‌های کبد کمک کند، اما باید با احتیاط مصرف شود.

با رعایت این رژیم غذایی و داشتن یک سبک زندگی سالم، می‌توان به بهبود کبد چرب و جلوگیری از پیشرفت آن کمک کرد.

لینک نوبت دهی دکتر زهرا مرزبان کارشناس علوم تغذیه