تشنج چیست؟ نشانه ها، درمان و آزمایشات

تشنج چیست؟

تشنج (Convulsion) حمله گذرای کاهش سطح هوشیاری و از بین رفتن ارتباط مناسب بیمار با محیط اطراف است که معمولا بین چند ثانیه تا چند دقیقه طول میکشد. در واقع یکسری از سلول های مغز از طریق دیس شارژ الکتریکی همزمان خود، عملکرد نامناسبی از خودشان نشان میدهند که باعث این اتفاق میشود. این از دست رفتن ارتباط به چند حالت صورت میگیرد. با ما در مجله سلامت طبیب یاب همراه باشید.

نشانه های شایع بروز تشنج چیست؟

1.  فقط خود بیمار متوجه این قطع ارتباط مناسب با محیط میشود؛ به عنوان مثال یک صحنه آشنا یا صحنه غریب را میبیند ، یک صدای خاص را میشنود،  یک احساس خاص در بدنش میکند مثل سرگیجه یا تهوع و .. و این در حالیست که اطرافیان  متوجه این واقعه در بیمارنمیشوند.
2.  ارتباط بیمار با محیط قطع میشود و دیگران هم متوجه میشوند که یک حالت غیر طبیعی در بیمار ایجاد شده؛  در آن زمان بیمار ممکن است کارهای تکراری انجام دهد و یا حرف های بی ربط بزند
3.  بدن بیمار به صورت غیرارادی سفت میشود ویا دست و پا میزند.
4. در موارد تشنج عصبی گاها پیش می آید که بیمار در ناخداگاهش اتفاقاتی رخ میدهد و به همین علت به صورت غیر ارادی دست و پا میزند. موارد فوق تظاهرات شایع تشنج  می باشد.

تشنج چه تاثیری می تواند بروی کودکان و بزرگسالان بگذارد؟

در تشنج های خصوصا بزرگ سلول های مغز صدمه میبینند

در حین تشنج به دست و پا و سر صدمه فیزیکی وارد شود.

گاها پیش می آید افرد چه کودک و چه بزرگسال مشکل یادگیری و حافظه پیدا  کنند

بدنبال تشنج بیمار اعتماد به نفس خود را از دست میدهد و دچار اضطراب و افسردگی میشود

گاهی به دنبال تشنج های بزرگ و طولانی بیمار وارد کوما میشود که میتواند منجر به مرگ شود.

ممکن است کودکی از ابتدا مشکل یادگیری داشته باشد یا کودکی که در حال پیشرفت است دچار پسرفت ذهنی شود؛ در این موارد نیز ما باید حتما تشنج زمینه ای و پنهان را در آن شخص بررسی کنیم

 مراحل درمان تشنج چیست؟

زمانی که این بیماران به پزشک مراجعه می کنند پزشک یک شرح حال کامل از وضعیت بیمار و بیماریهای زمینه ای تهیه میکند که تشخیص دهد ایا این علائم تشنج هست یا خیر و اگر هست چه نوع تشنجی می تواند باشد؛ تشنج های کانونی یا تشنج های منتشر و یا تشنج عصبی و یا سایر تشخیص های افتراقی

انجام نوار مغز در تشخیص تشنج به پزشک کمک شایانی می کند. براساس نوار مغز ، شرح حال ، ازمایش و ام آر آی مغز پزشک داروی مناسب را برای بیمار انتخاب میکند

برای تشخیص تشنج به چه آزمایشاتی نیاز است؟

در بعضی موارد نیاز هست در کنار شرح حال و نوار مغز ام آر آی نیز از بیمار گرفته شود

در بعضی موارد انجام آزمایش الکترولیت های خونی لازم است

در مواردی که ام آر آی و نوارمغز معمولی کمک چندانی به تشخیص پزشک نکند یا در تشنج های عصبی یا اشخاصی که داروهای مختلف مصرف کرده اند اما تشنج شخص کنترل نشده حتما از نوار مغز در خواب یا نوار مغزویدیوی استفاده می شود.

درتشنج چه زمانی نیاز به عمل جراحی می باشد؟

بعضی از بیماران به داروهای مختلف مقاوم هستند علارغم تجویز چندین دارو توسط پزشک بیماری آنها کنترل نمی شود در این نوع بیماران پزشک امکان عمل جراحی در آنها را مورد بررسی قرار میدهد که آیا عمل جراحی در این بیمار خاص کمک کننده هست یا خیر.

جهت بررسی سودمندی عمل جراحی علاوه بر شرح حال کامل و ام آر آی مناسب حتما انجام  ویدئو eeg مانیتورینگ الزامی است که معمولا از تکنیک های تنفس عمیق، فوتیک (تاباندن نور به چشم بیمار) و مراحل مختلف خواب استفاده می شود.

تشنج انواع مختلفی دارد:

1. تشنج با حفظ سطح هوشیاری
2. تشنج های مختلف با از دست رفتن سطح هوشیاری

تشنجی که سطح هوشیاری حفظ میشود

به صورت احساس های خاص در وجود شخص بیمار هست ؛ این در حالیست که سایرین چیزی نمیبیند، ( گاهی نزدیکان فرد بیمار از روی مکث کردن بیمار متوجه تغییر حالت بیمار میشوند) ، پس در اغلب اوقات  فقط بیمار احساسات غیر طبیعی دارد.

در این مورد نیاز به اقدام خاصی توسط اطرافیان نیست.

فرد بیمار باید خونسردی و آرامش خویش را حفظ کند ؛ گاهی پرت کردن حواس در از بین رفتن این حملات کمک کننده است مثل: شمردن اعداد بصورت برعکس یا شعر خواندن، ترک محیط و …

اگر این حالات برای بیمار آزار دهنده باشد باید به پزشک معالج گزارش دهد تا درمان های مناسب انجام شود.

تشنج هایی که سطح هوشیاری افت پیدا میکند

الف – فرم دیگری از تشنج به این صورت هست که هوشیاری بیمار بصورت ناقص از دست می رود ، بیمار همزمان کارهای تکراری انجام میدهد و یا شروع به گفتن حرف های تکراری و یا غیر مرتبط میکند.

در این مورد همراه بیمار باید در عین حفظ خونسردی ، مواظب باشد که بیمار صدمه نبیند ، چون در آن لحظه بیمار محتوای هوشیاری مناسبی ندارند، وممکن است کار هایی را ناخواسته انجام دهد که به بدنش آسیب وارد کند. لطفا در این مواقع به بیمار قرص و یا مایعات ندهید . اگر این حمله کاهش سطح هوشیاری و تشنج طولانی شد یعنی بیشتر از 5 دقیقه، همراه بیمار میتواند از شیاف  دیازپام استفاده کند و اگر تشنج قطع نشد با 115 تماس بگیرید.

ب- تشنج های شدید که هوشیاری بیمار از دست میرود ، بدن بیمار وارد اسپاسم میشود ، کبود میشود و حرکات لرزشی (که با گرفتن بیمار قطع نمیشود – حرکات تونیک کلونیک) پیدا میکند.

این تشنج ها نسبت به تشنج های قبلی خطرناک تر هستند و شانس آسیب بیشتر و یا حتی مرگ برای بیمار وجود دارد!

باز همراه بیمار باید خونسردی خودش را حفظ کند و مواظب باشد که بدن بیمار در حال تشنج به جایی گیر نکند تا صدمه نبیند.

کار های اشتباه در برخورد با بیمار در حال  تشنج : اینکه همراه بخواهد بیمار را محکم بگیرد ویا به ضرب و زور دهان بیمار را باز کند، انگشت و یا شی خاصی داخل دهان بیمار قرار بدهد اشتباه هست بخاطر اینکه به انگشت همراه بیمار و یا دهان و لب و دندان های بیمار صدمه وارد میشود .

مواظب بیمار باشید که صدمه نبیند او را روی دست بخوابانید تا آب دهان وارد ریه نشود و باعث عفونت نشود ، گاهی در تشنج های شدید لرزشی  زبان هم بین دندان ها گیر میکند و خونریزی ناشی از گاز گرفتن زبان هم وارد ریه میشود

در برخورد با بیمار تشنجی  اصول کلی CPR مد نظر قرار میگیرد.

(بررسی وضعیت و صدمه های احتمالی گردن ، بررسی راه هوایی، بررسی نحوه تنفس بیمار.)

(بررسی گردش خون و در صورت نیاز تزریق دارو توسط عوامل اورژانس انجام می شود.)

خوشبختانه و معمولا اکثر تشنج ها زیر 5 دقیقه از فاز اسپاسم، نفس نکشیدن و لرزش بیرون میاید، و وارد فاز پست اکتال و پس از تشنج میشود. و معمولا ظرف 15 دقیقه هوشیاری بیمار بهتر میشود.

حالا اگر فاز اسپاسم یا لرزشی(تونیک کلونیک) بیشتر از دو دقیقه طول کشید، همراه بیمار باید یک شیاف دیازپام یا بهتر از آن فرم هایی از دیازپام رکتالی از مقعد بیمار وارد بکند.

نتیجه گیری

اگر تشنج شدید بیشتر از 2 دقیقه طول کشید، و یا تشنج ها بیش از دوبار در طی 24 ساعت تکرار شد و یا هوشیاری بیمار بین تشنج ها و یا پس از تشنج مناسب نشد  حتما با 115 تماس بگیرید.

لینک نوبت دهی دکتر سید محمدعلی رضوی زادگان جهرمی تخصص:بیماری‌های مغز و اعصاب (نورولوژی)