فواید مواد غذایی بر روی دیابت

آیا مصرف محصولات پروبیوتیک در بهبود شاخص های گلایسمیک و چربی خون بالا ناشی از دیابت، موثر است؟

دیابت یکی از مهم ترین بیماری های غدد درون ریز و از جمله مشکلات جدی سلامت در جوامع بشری امروزی است. در دیابت به دلیل عدم ترشح انسولین(دیابت نوع یک) و یا ایجاد مقاومت در برابر اثر انسولین(دیابت نوع دو)، اختلال در متابولیسم گلوکز رخ می‌دهد و نهایتاً منجر به افزایش سطح گلوکز خون می شود. در دیابت، مقدار اسیدهای چرب آزاد (2 و 3)، سطح کلسترول تام پلاسما، LDL-C و VLDL-C افزایش می یابد و کاهش HDL-C نیز رخ می دهد. تغییرات در پروفایل لیپیدی، می‌تونه از عوامل زمینه ساز ایجاد بیماری‌های قلبی – عروقی در بیماران دیابتی باشد ؛ بعلاوه سطوح بالاتر تری گلیسیرید، به افزایش مقاومت انسولینی منتهی می شود.

شیوع دیابت در ایران در کل جمعیت، 3-2درصد و در افراد بالای 30 سال3/7درصد برآورد شده و این بیماری شانزدهمین علت مرگ در مردان و نهمین علت مرگ در زنان ایرانی می باشد.

با توجه به افزایش روزافزون تعداد مبتلایان به دیابت در جهان و اهمیت توجه به عوارض ناشی از این بیماری، یافتن روش‌های پیشگیری و درمانی در مورد آن، سال‌هاست که مورد توجه محققین قرار گرفته امروزه مطالعات زیادی جهت تولید و یا بررسی فواید مواد غذایی عملکردی (Functional foods) در حال انجام است که یکی از جنبه‌های مورد توجه، تحقیق پیرامون آثار ضد دیابتی این غذاها می باشد.

دسته ای از مواد غذایی عملکردی، محصولات غذایی حاوی پروبیوتیک ها هستند. پروبیوتیک ها، به عنوان میکروارگانیسم های زنده ای شناخته شدند که اگر به مقدار کافی تجویز شوند، اثرات سودمندی بر سلامتی میزبان خود دارند. از جمله اثرات مفید این باکتری ها بر بدن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

تحریک سیستم ایمنی بدن، پاکسازی روده از باکتری های بیماری زا، تولید مواد بیواکتیو، فعالیت آنتی- کارسینوژنی، دکانژوگه کردن نمک های صفراوی، بهبود عدم تحمل لاکتوز، جلوگیری از عفونت روده ای، کاهش کلسترول سرم و اثرات آنتی اکسیدانی

بهبود هایپرکلسترولمی

راهکارهای تغذیه ای متعددی برای بهبودی هایپرکلسترولمی به کار می رود که از جمله این راهکارها، میتوان به استفاده از پروبیوتیک ها( Probiotics ) یا پری بیوتیک ها(  Prebiotics ) – ترکیباتی مانند فروکتوالیگوساکارید ها که مورد استفاده پروبیوتیک ها قرار گرفته و باعث رشد و توسعه آن ها می شوند و یا ترکیبی از هر دو( Synbiotics ) اشاره کرد.

مطالعات زیادی بر روی فعالیت هایپوکلسترولمی محصولات شیری تخمیر شده (FM)، در انسان انجام شده که این محصولات در اثر فعالیت باکتری های پروبیوتیک (از جمله باکتری های اسیدلاکتیک) تولید می شوند. طبق مطالعه اندرسون و همکارانش، متوسط کاهش غلظت کلسترول سرم در اثر مصرف این محصولات(حاوی لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس)، توسط افراد مبتلا به هایپرکلسترولمی اولیه، به مدت 4 هفته، بدین شرح است: یک هفته 4/5% کاهش، دو هفته 6/6% کاهش، سه هفته:8/6% کاهش و چهار هفته 4/6% کاهش اثر کاهشی محصولات شیری تخمیر شده بر میزان کلسترول، در مطالعات بر روی حیوانات نیز، به اثبات رسیده است. همچنین طبق مطالعه دیگری مشخص شده که سویه های (Strains) مختلف باکتری های اسید لاکتیک ممکن است اثرات متفاوتی بر غلظت کلسترول سرم داشته باشند.

اثرات هایپوکلسترولمی لاکتوباسیلوس ها

از بین باکتری های اسیدلاکتیک، در مطالعات به لاکتوباسیلوس ها(lactobacilli) توجه خاصی شده که اثرات هایپوکلسترولمی لاکتوباسیلوس ها در مطالعات مختلف نشان داده شده است. جیلیاند و همکارانش، دکانژوگه شدن نمک های صفراوی و جذب کلسترول توسط باکتری رو مکانیزم اصلی کاهش کلسترول توسط لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس معرفی کرده اند. در یکی از این مطالعات، در خوک ها، تجویز باکتری لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس که دارای فعالیت زیاد (In Vitro) از جمله مقاومت صفراوی، هیدرولیز نمکهای صفراوی و جذب کلسترول بوده، کلسترول سرم را به طور معنا داری در گروه های آزمایش نسبت به گروه شاهد کاهش داده است.

همچنین مطالعات اثر باکتری های اسید لاکتیک را بر بهبود شاخص های گلایسمیک نشان داده است.

اسید لاکتیک موجود در خمیر ترش باعث کاهش شاخص های گلایسمیک و انسولینی می شود.

شیر بدون چربی و شیر تخمیر شده پروبیوتیک بر روی گلوکز

در یک مطالعه که در مورد اثر مصرف شیر بدون چربی و شیر تخمیر شده پروبیوتیک بر روی گلوکز، انسولین و پروفایل لیپیدی خون و هم چنین گلیکوژن کبد موش های بزرگ آزمایشگاهی که با برنامه غذایی غنی از فروکتوز دیابتی شده بودند، طی 6 هفته انجام شد، میانگین گلوکز خون بعد از 6 هفته در موش های تغذیه شده با شیر بدون چربی (گروه1) و شیر تخمیر شده (گروه2) به ترتیب 178 mg/dl و 143 mg/dl بود. هموگلوبین گلیکوزیله شده و انسولین پلاسما نیز در گروه1 به ترتیب 10% و 34% و در گروه2 به ترتیب 17% و 48% کمتر از گروه شاهد بود.

هم چنین در مطالعه ای دیگری، اثر مصرف محصول پروبیوتیک حاوی لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس و لاکتوباسیلوس کازئی در موش هایی که با دریافت برنامه غذایی غنی از فروکتوز، به دیابت نوع دو مبتلا شده بودند، را به مدت 8 هفته بررسی کردند. در بررسی آنها مصرف شیر تخمیر شده پروبیوتیک، منجر به تأخیر آشکار در شروع عدم تحمل گلوکز، هیپرگلیسمی، هیپرانسولینمی، دیس لیپیدمی و استرس اکسیداتیو نسبت به گروه مشاهد شده است.

همانگونه که از مرور مطالعات در زمینه پروبیوتیک ها بر می آید ، با توجه به استفاده گسترده جوامع مختلف از محصولات لبنی تخمیری که می تواند به طور طبیعی حاوی باکتری های اسید لاکتیک و سایر پروبیوتیک ها باشد، و همچنین تفاوت در فلور طبیعی افراد بومی در مناطق جغرافیایی مختلف و به تبع آن تفاوت در اثرگذاری پروبیوتیک ها در افراد مختلف از مناطق جغرافیایی مختلف، استفاده از سویه های مختلف بومی و هدفمند در درمان دیابت و چربی خون بالا در محصولات غذایی مختلف ضروری است و جهت کاهش هزینه های درمان و پیشگیری از بیماری های مزمن بسیار مفید واقع خواهد شد.

نوبت دهی دکتر عباس یوسفی نژاد متخصص تغذیه و رژیم درمانی

منابع:

1- Koenig RJ et al,. Correlation of glucose regulation and hemoglobin AIc in diabetes mellitus. N Eng J Med. 1976 ,8, pp.  417-20.

2- Reitsma, W. D. The relationship between serum free fatty acids and blood sugar in non- obese and   obese diabetics. Acta Med. Scand. 1967, 182, pp. 353-361

3-Bagdade, J. D., D. Porte, Jr., and E. L. Bierman. The interaction of diabetes and obesity on the        regulation of fat mobilization in man. Diabetes 1969, 18,  pp. 759-772

4- Yadav H, Jain S,. Sinha P.R. Antidiabetic effect of probiotic dahi containing Lactobacillus acidophilus and Lactobacillus casei in high fructose fed rats. Nutrition 2007, 23, pp.  62-68

5- King H, Aubert  RE, Herman  WH.,Global burden of diabetes ,prevalence and numerical  estimated and projection.Diabetes Cure.1998,21:1414-1431.

6- – Reid G, Jass J, Sebulsky MT & McCormick JK Potentialuses of probiotics in clinical practice. Clin Microbiol. 2003,Rev 4,658–672

7- Suman Kapila, Vibiha, P.R.Sinha. Antioxidative and Hypocholesterolemic Effect of  Lactobacillus Casei SSP Casei (Biodefensive properties of Lactobacilli). Indian J Sci, ,September 2006.Vol, No. 9

8- – Fernandes CR, Shahani KM: Modulation of antibiosis by lactobacilliand yogurt and its healthful and beneficial signifi-cance. In Yogurt: Nutritional and Health Properties. RC Chandan,(ed), McLean, Virginia, National Yogurt Association,1989

9- Min-Tze Liong, Frank R. Dunshea and Nagendra P. Shah. Effects of a synbiotic containing Lactobacillus acidophilus ATCC 4962on plasma lipid profiles and morphology of erythrocytes in

hypercholesterolaemic pigs on high- and low-fat diets. British Journal of Nutrition. 2007, 98, 736–744

10- James W. Anderson, MD and Stanley E. Gilliland. Effect of Fermented Milk (Yogurt) Containing Lactobacillus Acidophilus L1 on Serum Cholesterol in Hypercholesterolemic Humans. Journal of the American College of Nutrition, (1999), Vol. 18, No. 1, 43–50

11- Danielson AD, Peo ER, Shahani KM: Anticholesterolemic properties of Lactobacillus acidophilus yogurt fed to mature boars. J Anim Sci , 1989,67:966–974

12- Jaspers DA, Massey LK, Luedecke LO: Effect of consuming yogurt prepared with three culture strains on human serum lipoproteins. J Food Sci , 1984,49:1178–1181

13- Buck LM, Gilliland SE: Comparisons of freshly isolated strains of Lactobacillus acidophilus of human intestinal origin for ability to assimilate cholesterol during growth. J Dairy Sci ,1994,77:2925–2933

14- Gilliand SE, Nelson CR, Maxwell C: Assimilation of cholesterol by Lactobacillus acidophilus. Appl Environ Microbiol, 1985, 49:377–381

15- – Liljeberg HGM, Lönner CH, Björck IME. Sourdough fermentation or addition of organic acids or corresponding salts to bread improves nutritional properties of starch in healthy humans. J Nutr 1995;125:1503–11.

16- Yadav H,Jain S,Sinha PR. Effect of skim milk and dahi (yogurt) on blood glucose, insulin, and lipid profile in rats fed with high fructose diet.J Med Food. 2006 Fall;9(3):328-35