اسهال کودکان؛بررسی کامل علل، علائم و روش‌های درمان

روش‌های تشخیص اسهال در کودکان

تشخیص صحیح علت اصلی مشکلات گوارشی در کودکان، به پزشک کمک می‌کند تا بهترین روش درمان را انتخاب کند و از بروز عوارض جدی جلوگیری شود. اولین گام در فرآیند تشخیص، بررسی دقیق سابقه بیماری و علائم همراه توسط پزشک است. اطلاعاتی مانند دفعات دفع، ظاهر مدفوع، وجود تب، سابقه سفر، تغذیه اخیر و تماس با افراد بیمار، نقش مهمی در این مرحله دارند.

در برخی موارد، برای تشخیص دقیق‌تر نیاز به انجام آزمایش‌های تخصصی مانند بررسی نمونه مدفوع جهت شناسایی عوامل عفونی، آزمایش خون برای بررسی سطح الکترولیت‌ها و عملکرد کلیه، یا حتی تست‌های آلرژی و عدم تحمل غذایی وجود دارد. انتخاب نوع آزمایش بسته به شدت علائم، سن کودک و شرایط بالینی صورت می‌گیرد.

درمان اسهال کودکان در منزل

در بسیاری از موارد، اختلالات گوارشی خفیف در کودکان را می‌توان با مراقبت‌های خانگی و رعایت چند نکته ساده، بدون نیاز به مراجعه فوری به پزشک کنترل کرد. اصلی‌ترین هدف در این مرحله، پیشگیری از کم‌آبی بدن و حفظ وضعیت تغذیه‌ای مناسب کودک است.

استفاده از محلول‌های خوراکی مخصوص جبران مایعات (ORS)، مصرف مایعات شفاف مانند آب جوشیده سردشده، آب سیب رقیق‌شده یا آب برنج، و جلوگیری از مصرف نوشیدنی‌های شیرین و گازدار، در کنترل وضعیت نقش مؤثری دارند.

همچنین، رژیم غذایی باید سبک، قابل هضم و متناسب با سن کودک باشد. غذاهایی مانند موز، برنج، پوره سیب‌زمینی و نان تست (که در اصطلاح «رژیم BRAT» نیز نامیده می‌شود) می‌توانند انتخاب مناسبی باشند. در کنار تغذیه، استراحت کافی، دوری از استرس و رعایت بهداشت فردی نیز در تسریع روند بهبود مؤثر هستند.

با این حال، در صورت مشاهده علائم هشداردهنده، نباید صرفاً به مراقبت‌های خانگی اکتفا کرد و مراجعه به پزشک ضروری است.

سرخود آنتی‌بیوتیک مصرف نکنیم، چون مصرف آن باعث طولانی‌تر شدن اسهال ویروسی می‌شود و موارد کمی در اسهال کودکان وجود دارد که نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک داشته باشد. اگر اسهال کودک خونی بود، حتماً باید به پزشک مراجعه کنیم، چون ممکن است نیاز به تجویز آنتی‌بیوتیک باشد؛ پس از مصرف سرخود خودداری کنیم.
از مصرف لوپرامید و دیفنوکسیلات نیز در اسهال کودکان جدا خودداری کنیم، چون خطراتی دارد که بعضاً ممکن است غیرقابل جبران باشد.
مصرف آب کودکان در این دوره باید به اندازه باشد و حتماً او آر اس یا شربت وال لایت مصرف کنند، چون کودکان علاوه بر آب، نمک و پتاسیم نیز از دست می‌دهند و اگر فقط آب مصرف کنند، ممکن است دچار هایپوناتریمی یا همان کمبود سدیم خون شده یا پتاسیم خونشان پایین بیاید که عوارض دارد.
از مصرف قند، شکر و مواد قندی مانند نوشابه، به‌لیمو و آبمیوه‌های بیرون، حتی آبمیوه‌های طبیعی، پرهیز شود، چون اسمولاریته بالایی دارند و اسهال را بدتر می‌کنند.

پیشگیری از ابتلای کودک به اسهال

پیشگیری از بروز مشکلات گوارشی در کودکان، نیازمند رعایت مجموعه‌ای از نکات بهداشتی، تغذیه‌ای و مراقبتی است. با توجه به حساسیت سیستم ایمنی کودکان، به‌ویژه در سنین پایین، هرگونه بی‌توجهی به اصول سلامت می‌تواند منجر به ابتلا به بیماری‌های عفونی شود.

یکی از مهم‌ترین راهکارها، شست‌وشوی منظم دست‌ها با آب و صابون، به‌خصوص قبل از غذا و پس از استفاده از سرویس بهداشتی است. همچنین، ضدعفونی کردن بطری شیر، شیشه شیرخوری، پستانک و سایر لوازم کودک، به کاهش انتقال عوامل بیماری‌زا کمک می‌کند.

استفاده از آب سالم و غذای بهداشتی، پرهیز از مصرف مواد غذایی فاسد یا تهیه‌شده از فروشندگان نامعتبر، و همچنین آموزش عادت‌های بهداشتی به کودکان در سنین بالاتر از جمله دیگر اقدامات پیشگیرانه هستند.

در مناطقی که شیوع بیماری‌های ویروسی بالاست، واکسیناسیون علیه روتاویروس می‌تواند نقش قابل‌توجهی در کاهش بروز اسهال‌های شدید ایفا کند. تغذیه مناسب، حفظ رطوبت بدن و تقویت سیستم ایمنی نیز به‌صورت غیرمستقیم در پیشگیری از این مشکل مؤثر هستند.

چه زمانی اسهال کودکان خطرناک است؟

در بیشتر موارد، مشکلات گوارشی خفیف در کودکان به‌خودی‌خود و با مراقبت‌های ساده بهبود می‌یابد، اما در برخی شرایط خاص، این وضعیت می‌تواند به سرعت پیشرفت کند و تهدید جدی برای سلامت کودک باشد. زمانی که علائم مرتبط با کم‌آبی شدید، اختلالات الکترولیتی، یا وجود خون در مدفوع مشاهده شود، باید فوراً به مراکز درمانی مراجعه شود.

کودکان خردسال، به‌خصوص نوزادان و کودکان زیر دو سال، به دلیل حجم کم مایعات بدن و حساسیت بالاتر، بیشتر در معرض خطر عوارض ناشی از اسهال شدید قرار دارند. همچنین، استمرار اسهال بیش از چند روز، تب بالا، استفراغ مکرر و بی‌حالی، از علائم هشداردهنده‌ای هستند که نباید نادیده گرفته شوند.

در نهایت، تشخیص به‌موقع و درمان صحیح، تضمین‌کننده حفظ سلامت و جلوگیری از عوارض جدی‌تر است.

سوالات متداول